+994512060920
Süni intellekt (AI) XXI əsrin ən böyük texnoloji inqilablarından biri sayılır. Bu sahədə önəmli rollardan birini isə OpenAI oynayır. Lakin OpenAI-nin yaranması və inkişafı təkcə elm və texnologiya tarixi ilə deyil, həm də Elon Musk ilə olan münasibətləri ilə yadda qalıb. Musk əvvəlcə OpenAI-nin qurucularından biri olsa da, illər keçdikcə aralarında ciddi fikir ayrılıqları və qarşıdurmalar ortaya çıxdı.
Aşağıda bu hekayəni xronoloji ardıcıllıqla izləyəcəyik.
2015 – OpenAI-nin yaranması
Dekabr 2015-də OpenAI rəsmi olaraq elan olundu. Təşkilatın məqsədi – süni intellekti bəşəriyyətin xeyrinə açıq şəkildə inkişaf etdirmək idi.
Elon Musk, Sam Altman, Greg Brockman, Ilya Sutskever və digər tanınmış şəxslər bu missiyanın arxasında dayandı.
Musk OpenAI-yə 1 milyard dollara qədər maliyyə dəstəyi vəd etdi. Onun əsas motivasiyası Google-un DeepMind-ini balanslaşdırmaq və AI-nin təhlükəli monopoliyaya çevrilməsinin qarşısını almaq idi.
2016–2017 – İlk uğurlar və Musk-ın xəbərdarlıqları
OpenAI qısa zamanda sürətli nailiyyətlər əldə etdi: oyunlarda süni intellekt təcrübələri, təbii dil emalı modelləri və robot texnologiyaları üzərində çalışdı.
Bu dövrdə Musk tez-tez ictimaiyyətə AI-nin potensial təhlükələri barədə xəbərdarlıqlar edirdi. O, dəfələrlə bildirib ki, süni intellekt nüvə silahlarından daha təhlükəli ola bilər.
OpenAI hələ də qeyri-kommersiya və açıq kod prinsiplərinə sadiq idi.
2018 – Musk-ın ayrılması
Fevral 2018-də Elon Musk OpenAI-nin idarə heyətindən istefa verdi.
Rəsmi səbəb kimi Tesla və SpaceX-dəki AI layihələri ilə maraqlar toqquşması göstərildi. Lakin kuluar söhbətlərində Musk-ın OpenAI rəhbərliyi ilə strategiya və yanaşma məsələlərində ciddi fikir ayrılıqları olduğu bildirilirdi.
Ayrıldıqdan sonra Musk OpenAI-də maliyyə dəstəyini azaltmağa başladı.
2019-cu ildə OpenAI, “OpenAI LP” adlı hibrid qurum yaratdı. Bu model həm investor cəlb etməyə, həm də missiyaya sadiq qalmağa imkan verirdi.
Microsoft OpenAI-yə 1 milyard dollar sərmayə yatırdı.
Musk bu qərarı sərt tənqid etdi. Onun fikrincə, OpenAI artıq ilkin “açıq və qeyri-kommersiya” prinsiplərindən uzaqlaşırdı.
OpenAI GPT-3 kimi nəhəng dil modelini təqdim etdi. Bu, süni intellekt sahəsində böyük inqilab yaratdı.
Lakin GPT-3 açıq şəkildə paylaşılmadı – yalnız API üzərindən kommersiya istifadəsi mümkün idi. Bu addım Musk-ın narazılığını daha da artırdı.
Musk sosial mediada tez-tez qeyd edirdi ki, OpenAI artıq “qapalı və kommersiya yönümlü” şirkətə çevrilib.
2022 – ChatGPT və OpenAI-nin populyarlaşması
Noyabr 2022-də OpenAI ChatGPT-ni təqdim etdi. Qısa müddətdə milyonlarla istifadəçi qazandı və süni intellekt gündəmin bir nömrəli mövzusuna çevrildi.
Bu uğur OpenAI-ni daha da kommersiya şirkəti obrazına yaxınlaşdırdı.
Musk isə Twitter-də (sonradan X) tez-tez yazaraq OpenAI-nin “artıq öz missiyasına xəyanət etdiyini” bildirirdi.
2023 – Musk-ın açıq hücumları
Musk ictimaiyyət qarşısında OpenAI-ni “qapalı kodlu Microsoft şirkətinə çevrilməkdə” günahlandırdı.
O, dəfələrlə qeyd etdi ki, OpenAI artıq əvvəlki “hamının rifahı üçün” prinsipini kənara qoyub, “mənfəət və bazar üstünlüyü” yoluna çıxıb.
Eyni ildə Musk öz süni intellekt şirkətini – xAI-ni qurdu. Məqsəd – rəqabətli, şəffaf və təhlükəsiz AI yaratmaq.
2024 – Məhkəmə və dərinləşən çəkişmələr
Fevral 2024-də Elon Musk OpenAI-yə qarşı məhkəmə iddiası qaldırdı. O, OpenAI-ni qurularkən verilmiş “açıq və qeyri-kommersiya” vədlərini pozmaqda ittiham etdi.
OpenAI isə buna cavab olaraq, Musk-ın vaxtilə daha böyük maliyyə vəsaiti və dəstək vəd edib, lakin öhdəliklərini tam yerinə yetirmədiyini açıqladı.
Bu qarşılıqlı ittihamlar OpenAI–Musk münaqişəsini daha da qızışdırdı.
Hazırda OpenAI ilə Musk arasında münasibətlər hələ də gərgindir.
Musk öz şirkəti xAI ilə “TruthGPT” adlı alternativ dil modeli üzərində işləyir və OpenAI-nin yanaşmasını tənqid edir.
OpenAI isə GPT-5 kimi yeni nəsil modellərlə bazarda lider mövqeyini qorumağa çalışır.
Bundan sonra nələr ola bilər?
1. Hüquqi mübarizənin dərinləşməsi
Musk-ın 2024-cü ildə açdığı məhkəmə prosesi uzunmüddətli ola bilər. Bu mübahisələr həm OpenAI-nin fəaliyyətinə, həm də investorların inamına təsir göstərə bilər. Əgər məhkəmə Musk-ın xeyrinə nəticələnərsə, OpenAI-nin strukturu və kommersiya modeli dəyişməyə məcbur qala bilər.
2. Əməkdaşlıq ehtimalı
İlk baxışdan mümkünsüz görünsə də, müəyyən şərtlərlə gələcəkdə tərəflər arasında əməkdaşlıq formalaşa bilər. Əgər süni intellektin təhlükəsizliyi ilə bağlı qlobal konsensus yaranarsa, həm OpenAI, həm də xAI bu prosesdə birlikdə rol oynaya bilər.
3. İctimaiyyətin reaksiyası
İstifadəçilərin reaksiyası süni intellekt şirkətlərinin uğurunda əsas amildir. Əgər OpenAI “qapalı və kommersiya yönümlü” imicini yumşalda bilməsə, xAI kimi alternativlər ictimaiyyətin dəstəyini qazana bilər. Eyni zamanda, Musk-ın şəxsi brendi də bu rəqabətdə mühüm rol oynayacaq.
Elon Musk və OpenAI arasındakı münasibətlərin tarixi, birgə idealdan başlayıb, dərin münaqişəyə çevrilib. Bu qarşıdurma yalnız şəxsi maraqlar və biznes deyil, həm də süni intellektin gələcəyi, etikası və idarə olunması ilə bağlı sualları gündəmə gətirir.
Musk üçün əsas məsələ – AI-nin təhlükəli monopoliyaya çevrilməməsi, insanlıq üçün təhlükə yaratmamasıdır. OpenAI isə real bazar şərtlərində böyümək üçün kommersiya modelini qəbul etməyə məcbur oldu.
Görünən odur ki, yaxın illərdə Musk və OpenAI arasındakı mübarizə həm texnologiyanın inkişaf sürətini, həm də onun etik sərhədlərini müəyyənləşdirəcək.
